Spreuken 22-24

BasisBijbel

² Rijke mensen en arme mensen
hebben allebei dezelfde Maker.

³ Een verstandig mens ziet moeilijkheden aankomen en zorgt dat hij in veiligheid komt.
Maar slechte mensen gaan maar door en worden gestraft.

⁴ Mensen die bescheiden zijn en diep ontzag voor de Heer hebben,
krijgen als beloning rijkdom, eer en leven.

⁵ Slechte mensen komen altijd in moeilijkheden.
Als je leven je lief is, blijf je dus bij hen uit de buurt.

⁶ Leer je kinderen al vanaf jonge leeftijd hoe ze moeten leven.
Wanneer ze volwassen zijn geworden, zullen ze op dezelfde weg verdergaan.

⁷ Een rijk mens heeft macht over arme mensen.
Als je leent, kom je in de macht van de man van wie je geleend hebt.

⁸ Als je oneerlijkheid zaait, zul je rampen oogsten.
De stok waarmee je slaat, zal breken.

⁹ Voor mensen die vriendelijk zijn, zal God goed zijn,
omdat ze hun eten delen met de arme mensen.

¹⁰ Als je een ruziezoeker wegjaagt, gaat de ruzie over.
Het schelden en geruzie houden op.

¹¹ Een eerlijk en vriendelijk mens
is een vriend van de koning.

¹² De Heer let er op dat de waarheid bovenkomt.
Hij zorgt ervoor dat de leugens van bedriegers aan het licht komen.

¹³ Iemand die lui is, zegt: "Er loopt buiten een leeuw op straat!
Ik blijf vandaag maar thuis, anders word ik nog gedood!"

¹⁴ Als de vrouw van iemand anders je begint te vleien met lieve woordjes,
is zij net zo gevaarlijk als een diepe put.
Als de Heer tegen je is, val je er in.

¹⁵ Kinderen doen gauw domme dingen.
Alleen straf helpt daartegen.

¹⁶ Als je arme mensen uitbuit en rijke mensen omkoopt,
zal het slecht met je aflopen.

²⁴ Ga niet om met driftige mensen.
Wees niet bevriend met mensen die snel kwaad zijn.
²⁵ Want anders neem je hun slechte gedrag over
en zal het slecht met je aflopen.

²⁶ Ga niet te gemakklijk borg staan
voor de schulden van iemand anders.
²⁷ Want als je zijn schulden niet kan betalen,
halen ze zelfs je bed onder je vandaan.

²⁸ Verleg niet de grenzen van de akkers
die lang geleden door je voorouders zijn vastgesteld.^[a]

²⁹ Iemand die goed in zijn vak is, zal voor koningen mogen werken.
Het is niet goed om hem te laten werken voor mensen die zijn werk niet waarderen.

⁴ Waarom zou je heel hard werken om rijk te worden?
Waarom erover piekeren hoe je rijk kan worden?
⁵ Want plotseling zal je rijkdom vleugels krijgen en wegvliegen,
verdwijnen als een wegschietende arend.

⁶ Ga niet eten bij iemand die slecht en gierig is.
Laat je niet verleiden door zijn lekkers.
⁷ Hij zegt wel: "Eet en drink nog wat," maar eigenlijk vindt hij het zonde.
Hij zegt het alleen omdat hij iets van je wil.
⁸ Uiteindelijk zal zijn eten je misselijk maken.
Je vriendelijke woorden zul je aan hem hebben verspild.

⁹ Doe geen moeite iets verstandigs tegen een dwaas te zeggen.
Hij waardeert je wijsheid toch niet.

¹⁰ Verleg niet de grenzen van de akkers die lang geleden door je voorouders zijn vastgesteld.^[b]
Neem weeskinderen hun akkers niet af.
¹¹ Want ze hebben een machtige Verdediger.
Hij zal voor hen opkomen.

¹² Luister naar goede raad
en houd je oren open voor wijze woorden.

¹³ Straf een kind als het nodig is.
Hij zal van een pak slaag heus niet dood gaan.
¹⁴ Je slaat hem wel met de stok,
maar daarmee red je juist zijn leven.

¹⁵ Mijn zoon, als je wijs en verstandig bent,
zal ik daar blij over zijn.
¹⁶ Ik zal trots op je zijn
als ik je verstandige dingen hoor zeggen.

¹⁷ Wees niet jaloers op mensen die zich niets van God aantrekken.
Zorg er liever voor dat je diep ontzag hebt voor de Heer.
¹⁸ Je zal ervoor beloond worden.
Je zal krijgen waar je naar verlangt.

¹⁹ Luister, mijn zoon, en wees wijs.
Kies er met je hele hart voor om de juiste weg te gaan.
²⁰ Ga niet om met mensen die altijd maar feestvieren.
²¹ Want zuipers en veelvraten verslapen hun dag,
worden arm en lopen uiteindelijk in vodden.

²² Luister naar je ouders uit wie je bent ontstaan.
Heb ook nog respect voor hen als ze oud geworden zijn.
²³ Kies altijd voor waarheid en goede raad.
Ruil ze nooit in voor iets anders.
²⁴ Ouders zijn blij met een goede zoon.
Ze verheugen zich over zijn wijsheid.
²⁵ Ik hoop dat je vader en moeder blij met je zullen zijn.
Zij hebben je het leven gegeven.

²⁶ Mijn zoon, vertrouw mij.
Leef op de manier die ik je heb voorgedaan.
²⁷ Luister: een hoer is als een diepe kuil.
Ze is als een diepe put waar je nooit meer uit komt.
²⁸ Ze loert op je als een rover.
Ze heeft al heel veel mensen verleid.

²⁹ Wie roepen er aldoor ach en wee?
Wie lopen altijd te ruziën en te klagen?
Wie raken altijd nodeloos gewond?
Wie lopen altijd met rode ogen?
³⁰ Mensen die bij elkaar komen om eens lekker door te drinken
en daar de hele nacht mee doorgaan.
³¹ Laat je niet verleiden door de wijn,
prachtig rood fonkelend en schitterend in de beker.
Hij is zo heerlijk!
³² Maar uiteindelijk bijt hij als een slang,
is hij giftig als een adder.
³³ Je gaat naar andere vrouwen kijken.
Je zegt dingen die je niet had moeten zeggen.
³⁴ Je voelt je alsof je midden op zee bent,
alsof je moet slapen in het topje van de mast.
³⁵ Later zeg je: "Ze hebben me geschopt en geslagen,
maar ik heb er niets van gevoeld.
Ik moest maar eens goed wakker worden.
Daar heb ik eerst een slok wijn voor nodig."

³ Door wijsheid wordt het huis gebouwd,
en door verstandigheid staat het stevig.
⁴ Door kennis worden de kamers gevuld
met allerlei kostbare en mooie dingen.

⁵ Als je wijs bent, ben je sterk.
Als je kennis hebt, heb je macht.
⁶ Want je moet met verstand de strijd beginnen.
Door veel goede raad te vragen behaal je de overwinning.

⁷ Een dwaas mens kan wijsheid onmogelijk begrijpen.
In de vergadering van wijze mannen in de poort weet hij niets te zeggen.

⁸ Iemand die altijd slechte bedoelingen heeft,
wordt een schurk genoemd.
⁹ Alles wat hij bedenkt en van plan is, is slecht.
Daarom walgt iedereen van hem.

¹⁰ In moeilijke tijden moet je sterk zijn.
Anders red je het niet.

¹¹ Red de mensen die onschuldig gedood zullen worden.
Als jij hen niet redt, zullen ze naar de dood wankelen.
¹² Zeg later niet: "Maar ik wist het niet!"
Want Hij die het hart van elk mens kent,
weet heus wel of je de waarheid spreekt.
Hij let op hoe je leeft. Hij geeft je wat je hebt verdiend.

¹³ Eet honing, mijn zoon,
want dat is lekker en gezond.
¹⁴ Let op: wijsheid is net zo lekker voor je ziel, als honing voor je mond.
Wijsheid wordt altijd beloond: je zal krijgen waar je naar verlangt.

¹⁵ Schurken hoeven niet te proberen een eerlijk mens aan te vallen.
Het heeft geen zin om zijn huis te verwoesten.
¹⁶ Want elke keer als hij ten val gebracht wordt, staat hij ook weer op.
Maar slechte mensen vallen als er moeilijkheden komen, en komen nooit meer overeind.

¹⁷ Wees er niet blij over als je vijand valt.
Verheug je niet als hij struikelt.
¹⁸ Want de Heer zal boos zijn als je dat doet.
Dan zal Hij jou straffen in plaats van hem.

¹⁹ Wees niet jaloers op de voorspoed van slechte mensen.
Wees niet jaloers op mensen die zich niets van God aantrekken.
²⁰ Want ze hebben geen toekomst.
Hun leven zal als een olielamp worden uitgeblazen.

²¹ Mijn zoon, heb ontzag voor God en voor de koning.
Ga niet om met onruststokers.
²² Want plotseling is het afgelopen met hen.
En wie weet wat er dan met hen gebeurt?

²⁶ Mensen houden van iemand
die eerlijke antwoorden geeft.

²⁷ Doe eerst op het veld het werk dat je te doen hebt.
Daarna kun je je huis bouwen.

²⁸ Beschuldig niemand van iets wat niet waar is.
Beweer geen dingen die gelogen zijn.
²⁹ Denk niet: "Ik zal hem net zo behandelen, als hij mij behandeld heeft.
Dat doe ik bij iedereen."

³⁰ Ik liep eens langs de akker van een lui, onverstandig mens.
Ik kwam langs zijn wijngaard.
³¹ Hij stond vol met doornstruiken en onkruid.
De muur er omheen was ingestort.
³² Toen ik dat zag, wist ik wat ik daarvan kon leren:
³³ Als je steeds zegt: 'Nog even slapen, nog even doezelen,
nog even lekker liggen met mijn handen achter mijn hoofd,'
³⁴ komt je armoede eraan, zo snel als een hardloper.
Gebrek overvalt je zo plotseling als een rover.